Mimesis

Fictie. De roman ‘Het paspoort’ (1937) van Bruno Frank. In het Praag van de jaren dertig werkt de kunsthistoricus  Johannes Rotteck, balling, uit Duitsland verdreven door de nazi’s,  met de moed der wanhoop aan het manuscript van zijn ‘Geschiedenis van het portret in Europa’, deel vijf. Hij moet het beredderen met een minimum aan documentatie, want hij is afgesneden van de Duitse bibliotheken met hun overvloed. Maar hij ervaart dat niet als een gebrek: ‘Als je je bevrijdt van de leiband van zeshonderd voorgangers, dan merk je pas wat je zelf bezit. Je zou zo’n geschiedenis van het portret moeten kunnen schrijven van Van Eyck tot Van Gogh zonder één boek op te slaan. Dat zou het summum zijn.’

 

Realiteit. In 1936 werd de joodse literatuurwetenschapper Erich Auerbach uit Duitsland weggepest en emigreerde naar Turkije. In Istanbul (‘in welke stad geen welvoorziene bibliotheek voor Europese studies aanwezig is’) schreef Auerbach zijn meesterwerk ‘Mimesis – De weergave van de werkelijkheid in de westerse literatuur’ (1946). Wat de Mimesis-essays zo uitzonderlijk en sympathiek maakt: de aard van de studie is ook door de dwang van de omstandigheden gedicteerd. Auerbach: ‘Het is overigens heel wel mogelijk dat mijn boek zijn totstandkoming juist te danken heeft aan het ontbreken van een grote vakbibliotheek. Had ik mij kunnen informeren over alles wat over zovele onderwerpen is geproduceerd, dan zou ik wellicht niet aan schrijven zijn toegekomen.’ ‘Mimesis’ is een boek zonder voetnoten.

 

Hier komt mijn eigen ‘Mimesis’ in het spel, een imitatie als navolging (geen na-aperij, wel voorbeeldigheid), die zich in mijn verbeelding afspeelt op het grensgebied van werkelijkheid en fictie. Over precies drie weken reis ik bij leven en welzijn voor onbepaalde tijd af naar Korfoe om er zonder ook maar één boek in mijn bagage aan mijn Berlijnmanuscript  te werken, misschien het te voltooien, in de hoop dat de documentaire abstinentie op Korfoe me, verlost van alle leibanden, dwingt tot het formuleren van de essentie vanuit het materiaal dat ik verzameld heb en dat genoeg moet zijn.